Irak ve Federe Kürdistan Bölgesinde 2019 yılının Ekim ayından itibaren yüzbinlerce insan yolsuzluk, işsizlik ve maaşların ödenmemesi nedeniyle çıktığı sokaklarda hareketlilik yeniden başladı. Her 2 yönetime karşı protesto eylemleri gün geçtikçe artarak devam ediyor. Bir yandan beklenti ve taleplerini haykıran yüzbinlerce insan, aynı zamanda kötü yönetimlerin istifasını istiyor. Irak Siyasi Araştırmalar Merkezi'nde görev yapan Ekonomist Mihemed Hisên, Irak ve Kürdistan Bölgesinde yaşananları Mezopotamya Ajansı’na (MA) değerlendirdi.

 

‘UZARSA ZORLUKLARI DA ARTACAKTIR' 

 

Hisên, Irak'ın büyükşehirlerindeki gösterilerin çok etkili olduğuna dikkati çekerek, “Protestolar siyasi ve ekonomik reformlara kapı açtı. Ancak şu aşamada bu protestoların Irak'ın sorunlarına ve ekonomik krize bir çözüm getireceğini söylemek zor. Durumu bir bütün olarak görmek de zor. Ancak mevcut Iraklı yetkililer sorunları çözmek için bazı küçük reformlar yapabilir” dedi.

 

Irak ve Federe Kürdistan Bölgesi'ndeki durumun çözülmesi güç bir düzeye ulaştığına işaret eden Hisên, “Her iki hükümetin de ekonomik durumu çok kötü. Gelir ve giderler arasında büyük farklar var. Bu sorun çözülmezse, büyük bir yıkım olacaktır. Elbette bu sorunu çözmek için reform yapmak da çok zor. Reform yapmak için personel maaşlarını ve her iki hükümetin maliyetlerini, savunma ve güvenlik güçlerinin maliyetlerini düşürmeleri gerekir. Elbette bunun bölge halkının yaşam koşulları üzerinde olumsuz bir etkisi olacaktır. Bu yıl bu sorun çözülürse zorlukları azalacak. Uzatılırsa zorluklar da artacaktır" diye belirtti. 

 

'MEVCUT DURUM KULLANILIYOR'

 

Mevcut durumun devlet kurumları tarafından kullanıldığını vurgulayan Hisên, "Meseleye matematiksel açıdan bakarsak, Federe Kürdistan Yönetiminin ayda en az 3 milyar dolar geliri var. Ama 6 milyar dolardan fazla da bir gideri var. Son bilgilere göre Irak'ta ve bölgede gelecek günlerde büyük çaplı eylemler yapılacak. Bağdat, Basra ve Necef'teki protestoların çoğu, mevcut Irak hükümetinin reform yapabileceğine inanmıyor. Bu nedenle bu sorun iki veya üç yıl içinde çözülemez. Ancak bundan sonra bazı reformlar yapılırsa, yolsuzluğun önlenmesi, azaltılması, yolsuzluğu işleyenlerin şirketleri, kaçakçıları ve siyasi partiler için bir önlem alınırsa olumlu şeyler olabilir. Ancak bazı ciddi reform adımları şimdiden atılabilir. Ancak bu ekonomik, mali ve yolsuzluk sorunları o kadar derin ve acımasız hale geldi ki, herhangi bir hükümetin bu sorunu 6 ay veya 2 yıl içinde çözmesi imkansız. Bu Irak için olduğu kadar Kürdistan Bölgesi için de geçerli” diye konuştu.

 

SORUNLAR KÖKLÜ

 

Sorunun, yaklaşık 40 yıldır ihmal edilen yolsuzluktan kaynaklandığını ifade eden Hisên, şöyle devam etti: “Sorun 1980'lere dayanıyor. Kürdistan Bölgesinde birçok sorun bölgesel yönetimin kurulmasıyla başladı. Mevcut yolsuzluklara, mafya, kaçakçılar, siyasi partiler ve devlet kurumlarının çıkarları için göz yumuluyor ve mahkemeler kullanılıyor. Kürt halkının ve Irak halkının bu yolsuzluklara karşı mücadele etmesini sağlayacak adımlar atılmalıdır." 

 

'IRAK İKİNCİ BİR EKONOMİK ŞOK YAŞIYOR'

 

Irak ve Kürdistan'daki ekonomik durumun çok kötü olduğunu sözlerine ekleyen Hisên, devamla şunları söyledi: “Devlet çalışanların maaşlarını ödeyemiyor, iş imkanları çok düşük, büyük ve küçük işletmelerin çoğu kötü durumda, sadece ofislerini ve işlerini kiralarını ödeyebiliyorlar. Bir yandan günlük yaşamın ihtiyaçları daha pahalı hale gelirken, diğer yandan da toplumun umut ve güveni azalıyor. Bu nedenle büyük protestoların olacağı söyleniyor. Bu protesto dalgasının Kürdistan'a da sıçraması mümkündür. Irak'taki mevcut sorunlardan dolayı Süleymaniye ve Erbil de giderek daha fazla ekonomik sorun yaşıyor. Irak, petrol gelirlerinin ana kaynağını elde ederken, düşen petrol üretimi ve düşen fiyatlar ekonomi üzerinde yıkıcı bir etki yarattı. Irak ve Kürdistan Bölgesi 2020'nin başından bu yana 5 milyon varil petrol üretti. Bunun 4 milyon varilinden fazlası dış pazarlara ihraç edildi. Yani hem üretimi hem değeri hem de ihracatı düşürdü. Bu aynı zamanda Irak'ın gelirinin azaldığı anlamına geliyor. Irak ikinci bir ekonomik şok yaşıyor. Toplumun hem piyasadaki canlılığı hem de ekonomik hareketi azaldı, hükümetin geliri de böylelikle azaldı." 

 

MA / Zeynep Durgut