Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Rize İl Örgütü, çay tarımında yaşanan sorunlar ve çözüm önerilerine dair rapor yayınladı. Raporda, 1984 yılında çıkarılan kanunun yeterli olmadığının altı çizilerek, tüm paydaşlarla hazırlanacak bir "Çay Kanunu"na ihtiyaç olduğu belirtildi. Raporda, hazırlanacak kanunla taban fiyat uygulamasının esas alınması istenerek, "Çay kanun taslağında üreticilere yönelik olarak yer alan ‘yaş çay alım kotası’ kaldırılmalı ve 2 bin metrekarenin altında çay tarım alanına sahip olan üreticilerin, yıl içerisinde sadece bir sanayici ile yaş çay satış sözleşmesi yapma zorunluluğu kaldırılmalıdır” denildi.

 

Raporda şu önerilere yer verildi:  

 

“* Yaş çay fiyatı taban fiyat olarak açıklanmalı. Bu fiyatın altında yaş çay alınması yasaklanmalıdır.

 

* Yaş çay fiyatı tüm paydaşların bir arada olduğu bir sistemle belirlenmeli ve kampanya girmeden açıklanmalı.

 

* Çay sezonu başlamadan Çaykur ve Özel sektör Çay sezonu ile ilgili programlarını açıklamalıdır.

 

* Bankalar yaş çay üreticisine çay bedeli karşılı promosyon ödemeli.

 

* Yaş çay üreticisine en az 75 TL gübre desteği verilmeli. Bu destek her yıl gübre fiyatının artış oranında artırılmalıdır.

 

* Çaykur Varlık fonundan çıkarılmalıdır.

 

* Çay üreticileri sendikasının kurulmasına destek verilmeli.

 

* Yönetim Kurulu üyeliklerinde Çay emekçileri yer almalıdır.

 

* Çaykur’un öz sermayesi artırılmalıdır.

 

* Destekleme primleri 1 yıl sonra değil her sezon sonunda ödenmelidir.

 

* Son yıllarda artış gösteren heyelanlar sonucu toprak kayıplarını azaltacak ve toprağın mikrobiyolojik canlılığını koruyacak Toprak Islahı çalışmaları ile çay tarımında Tarım Bakanlığı tarafından yönetmeliği hazırlanan 'İYİ TARIM' uygulamasına geçilmelidir. Çay üreticilerinin, tarımsal ürün sigortaları ve tarımsal desteklemelerden kolaylıkla yararlanabilmesi için, Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri tarafından ‘Çiftçi Kayıt Sistemine’ dahil edilmeleri kolaylaştırılmalıdır.

 

* Toprağın hatalı gübre kullanımı sonucu asitleşmesi önlenmeli ve toprak sağlığını koruyucu uygulamalar teşvik edilmelidir.

 

* Çay budama işlemi 2021 yılında son bulmakta olduğu için budama zorunlu olmamalı, çay ocakları yaşlandıkça ve üreticilerin talebine bağlı olarak devam etmelidir. Budama sonucu oluşan gelir kaybı desteğine ek olarak toprak ıslahı ve hasat tablası oluşturma desteği verilmelidir."

 

FABRİKALAR İÇİN ÖNERİLER

 

Raporda, çay fabrikalar için de şu öneriler sıralandı: 

 

"* Yaş çay Kemalpaşa-Hopa tarafında erken toplama olgunluğuna gelmektedir. Kemalpaşa, Hopa, Arhavi fabrikaları işletmeye alındığında tüm fabrikalar hazır hale getirilmeli ve aktarma yapılabilmeli. İşçi 180 gün çalıştırılacağı için erken işe başlatılması sorun olmayacaktır.

 

* 9 bin 800 ton/gün kapasitesi ortalamaya bakınca 7 bin -7 bin 500 ton/gün olmaktadır. Göreve getirilen liyakatsizler günlük kapasiteyi tutturabilmek için işlenmeyen 2-3 kamyon çayı işlenmiş gibi Genel Müdürlüğe bildirmektedir. Kağıt üzerinde kapasite işlenmiş gibi görünse de gerçekte işlenen daha az olmaktadır.

 

* Fabrikaların mümkün olduğu kadar soldurma, kıvırma ve kurutma kapasiteleri eşit olmalıdır.

 

* Çaykur ve özel sektör çay fabrikalarında iş güvenliği ve pandemi koşullarına uygunluk en üst seviyeye getirilmelidir.

 

* Çayla ilgili yaratılan tüm katma değerin bölgede kalmasını sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır.

 

AMATÖR KULÜPLER ADINA ÇAY

 

Raporda, iç ve dış pazarlamada yapılması gereken düzenlemelere dair ise şu maddeler sıralandı:

 

“* Çay pazarlama klasik yöntemlerle yapılmakta özel sektör ürettiği çayı satmasına depolarında çay kalmamasına rağmen, Çaykur’da zorunlu stok dışında büyük miktarlarda stok mevcuttur.

 

* Çaykur kuru çay fiyatını özel sektöre göre değil piyasaya göre belirlemeli.

 

* Ticaret Borsası her ay düzenli bültenler halinde ve ülkeler bazında çay ihracatı, çay ithalatı rakamlarını kamuoyuna açıklamalı.

 

* Bosna Hersek, Kosava, Gürcistan, Singapur ve Azerbaycan’a çay ithalatı için tanınmış olan gümrük muafiyeti kaldırılmalıdır.

 

* Yurt genelinde perakende çay satışı yapan kafe, çay ocağı, kafeterya gibi yerler çay numunesi alınarak denetlenmelidir.

 

* Türkiye Amatör Spor Kulüpleri adına çay üretilip piyasaya sürülmeli.

 

* En az 50 ton sipariş veren belediyeler, festivaller ve spor kulüpleri adına çay üretilip bayiler üzerinden satılmalı.”