Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Örgütü, 2021 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'ni açıkladı. “Gazetecilik, Dezenformasyonun Aşısı” başlıklı endekste, gazeteciliğin dünyanın 130 ülkesinde kısmi veya ağır kısıtlamalar altında yapılabildiğini bildirdi. RSF Genel Sekreteri Christophe Deloire, “Gazetecilik dezenformasyona karşı en etkili aşı olsa da haber üretimi ve iletimi ne yazık ki çoğu kez politik, ekonomik, teknolojik ve bazen de kültürel aktörlerce engelleniyor. Gazetecilik, dezenformasyonun dijital platformlar ve sosyal ağlar üzerinden hızlı yayılımına karşı, kamuoyu tartışmasının doğrulanmış bilgi çeşitliliğine dayanması için başlıca güvencedir" açıklaması yaptı. 

 

19 YILDA 54 SIRA GERİLEME 

 

180 ülkede medyada çoğulculuk, medya ortamı ve bağımsızlığı, oto-sansür ve habere yönelik müdahaleler, yasal çerçeve, şeffaflık, altyapı ve ihlaller gibi onlarca parametrenin katsayı temelinde sıralamaya dönüştürüldüğü çalışmanın ilk kez yapıldığı 2002 yılında, Türkiye 99’uncu sıradaydı. Avrupa Birliği (AB) üyelik müzakereleri ilerledikçe çelişkili bir şekilde RSF Endeksi’nde gerileme gösteren Türkiye, 2016’da 151, 2017’de 155, 2018 ve 2019’da 157, 2020’de de 154. sırada gösterildi. Son iki yılda sıralamada gözlenen “ilerleme”, Türkiye’nin önünde yer alan ülkelerde basın özgürlüğü şartlarının daha da ağırlaşmasına karşılık, Türkiye’de reform düzenlemelerinin ardından gazetecilerin tahliye edilmesi ve geçmişe göre tutuklamaya değil adli kontrole ağırlık verilmesiyle açıklandı.

 

2021 endeksinde 153. sıraya yükselen Türkiye, Cumhurbaşkanı seçimleri sonuçlarına yönelik kitlesel eylemler sırasında gazetecilere yönelik uygulanan ağır baskılar nedeniyle beş basamak birden gerileyen Belarus’un (158) yerine yerleşti. Ancak, yargı bağımsızlığına dair ağır sorunlar, gazetecilere yönelik keyfi tutuklamalar, online haberciliğe yönelik ağır müdahaleler, eleştirel haberciliği hedef alan idari yaptırımlar ve gazetecilere karşı cezasız kalan şiddet, Türkiye’ye dair temel sorunlar olarak sıralamada etkili oldu.

 

ALMANYA İKİ SIRA GERİLEDİ

 

Sıralamanın ilk üçü Norveç, Finlandiya ve İsveç “Nordik iyi örnekleri” oluştururken, gazetecilere yönelik şiddet olayları iki katını aşan ve keyfi gözaltılara da sahne olan Avrupa Birliği ve Balkanlar gerileme gösterdi. Örneğin, Almanya (13) pandemi ortamında aşı karşıtı veya komplocu grupların eylemleri sırasında onlarca gazetecinin saldırıya uğraması nedeniyle iki sıra geriledi. Fransa 34, İtalya 41, Polonya 64 (-2), Yunanistan 70 (-5), Sırbistan 93, Bulgaristan 112. sırada (-1) yer aldı.

 

REKOR SEVİYELER

 

RSF açıklamasında, “Avrupa, gazetecilere yönelik şiddette artış yaşanmasına karşın basın özgürlüğüyle en uyumlu kıta olarak kaldı. Diğer yandan, Avrupa Birliği’nin temel haklar için getirdiği koruma mekanizmaları, Viktor Orban rejiminin Macaristan’da medyaya el koymasına çözüm getirmede ve diğer bazı Orta Avrupa ülkelerinin özgürlük karşısı müdahalelerini durdurmada gecikiyor” ifadelerine yer verildi.  

 

Son yılda gerileme gösteren bir başka kıta da Amerika (Kuzey ve Güney) oldu. ABD’de (44) Başkan Donald Trump’un son bir yılı, gazetecilere yönelik şiddeti (RSF’nin partner örgütü US Press Freedom Tracker’e göre 400’ü aşkın gazeteci saldırıya uğradı, 130’u gözaltına alındı) rekor seviyelere taşıdı.

 

İhlaller bakımından Afrika kıtası, özellikle korana virüsü ortamında gazetecilere yönelik şiddetle öne çıktı. Tanzanya’da (124), koronavirüsü “Batılıların komplosu” olarak gösteren ve ondan “dua yoluyla kurtuldukları”nı iddia eden Cumhurbaşkanı John Magufuli, Mart’ta vefat edene kadar pandemi haberciliğini yasaklamıştı.

 

HABERCİLİK BOĞULUYOR

 

Doğu Avrupa ve Orta Asya (EEAC), bölgesel düzeyde sondan ikinci konumda yer alırken, Asya Pasifik bölgesinde “sansür” virüsü Çin’in (177) ötesine yayılma gösterdi. Pekin’in dayattığı ulusal güvenlik yasası Hong Kong’da (80), gazetecilik üzerinde ciddi bir tehdit oluşturuyor. Bölgesel sıralamada son sırada yer alan ve pandemi şartlarının haberciliği boğmak için fırsata dönüştürüldüğü Ortadoğu ve Kuzey Afrika (MENA) Bölgesi’nde Cezayir 146, Fas 136, Suudi Arabistan 170, Mısır 166 ve Suriye 173. sırada yer aldı.