İSTANBUL - Anadilin en temel insan hakkı olduğunu söyleyen Kürt dilbilimci Zana Farqînî, “Bütün diller ana sütü kadar helal ve kutsaldır” dedi. Kürt Araştırmaları Derneği Eşbaşkanı Eyüp Subaşı ise, Kürtçenin yaşamın her alanında kullanılması gerektiğinin altını çizdi. 

 

Suriye’nin başkenti Şam’da 15 Mayıs 1932'de Latin harflerle yayın hayatına başlayan Hawar Dergisi, Kürt dili ve kültürünün yazılmasında bir milat oldu. 89 yıl önce Celadet Alî Bedîrxan ve yoldaşlarının öncülük ettiği kültürel devrim girişimi, bugün Kürt dili ve kültürü çalışmalarına ilham kaynağı olmaya devam ediyor. Bu devrim girişiminin yıl dönümü olan 15 Mayıs, 2006'dan bu yana Kürt Dil Bayramı olarak kutlanıyor. 

 

15 Mayıs'ın yıldönümünde Kürtçenin önemini, Kürt Dilbilimci Zana Farqînî ve Kürt Araştırmaları Derneği Eşbaşkanı Eyüp Subaşı ile konuştuk.

 

DİLLERİN KUTSALLIĞI 

 

Böylesi günlerde duyarlılığın hat safhaya çıktığını belirten Kürt Dilbilimci Zana Farqînî, diller arasında hiyerarşinin olamayacağına dikkati çekerek, Kürt diline yönelik asimilasyon politikalarına karşı durulması, hayatın her aşamasında kullanılması gerektiğini vurguladı. Farqînî, Kürtçe gibi eğitim dili olmayan, kamusal alanda ve hizmetlerde kullanılmayan diller için bu bayramın tüm halklarda farklılık oluşturmasını umut ettiğini dile getirdi. Hiçbir dilin diğerinden üstün olmadığını yineleyen Farqînî, “Bütün diller ana sütü kadar helal ve kutsaldır” dedi.

 

TEKÇİ ZİHNİYETİN ÜRÜNÜ 

 

Kürtçe üzerindeki asimilasyonun tekçi zihniyetin ürünü olduğunu dile getiren Farqînî, “Asimilasyon politikaları ulus devletin monist zihniyetinin sonucudur. O da homojen bir toplum yaratma, tek bir dili konuşan, tek bir kültürü merkezine alan tekçi bir tasavvura dayanmaktadır. Asimilasyon batı çıkışlı olan ve monist anlayışı merkeze alan ulus devlet kurma mühendisliğinin icadıdır. Bu politika ise egemen etnisitenin dilini, onun maddi ve manevi kültürünü, tarihini, geçmişini kısacası bütün değerlerini temel alarak kendisinden farklı olan diğerlerini tümden ret ve inkâr eder. Onlara yaşam hakkı tanımaz. Asimilasyonun mucidi olanlar tekçi anlayıştan vazgeçmedikçe bu durum süregelecek; temel hak ve değerleri, özgürlükleri, evrensel normları kendilerine rehber ve referans alamayacaklardır. Bölgedeki devletler de hâlâ bu tekçi ve asimilasyonist yöntemde ısrar ediyorlar” ifadelerini kullandı.

 

TEMEL HAK

 

Dilin, kültürü yaratan ve gelecek kuşaklara taşıyan bir yapıtaşı olduğunun altını çizen Farqînî, kültürün insanı şekillendiren, aidiyet hissisini oluşturan temel harç olduğunu vurguladı. Farqînî, kişinin anadiliyle dünyasını anlamlandırdığını ifade ederek, kendi dilini konuşamamanın travma olduğunu kaydetti. Dünya nüfusunun önemli bir kısmının iki dilli olduğuna dikkati çeken Farqînî, çok dilli olmanın zihinsel kapasitesini olumlu etkilediğini söyledi.

 

Farqînî, temel hak ve özgürlüklerle ilgili uluslararası sözleşme ve anlaşmaların hayata geçirilmesi için mücadele yürütülmesi gerektiğinin altını çizerek, şunları söyledi: “İnsan hakları mekanizmaları harekete geçirilmelidir. İç hukukta da dil haklarını kısıtlayan yasal ve anayasal maddelerin değiştirilmesi için çalışmalar yapılmalıdır. İnsanlarda hak bilincinin oluşturulması, bu konularda farkındalığın ve duyarlılığın oluşmasının sağlanması için farklı etkinlik ve çalışmaların yürütülmesi gerekiyor. Ana dili, temel bir insan hakkıdır. Dolayısıyla bir demokratik haktır.”

 

SOYKIRIM

 

Kürt Araştırmaları Derneği Eşbaşkanı Eyüp Subaşı ise Kürt Dil Bayramı’nın Kürtler açısından önemine değindi. Türkiye'nin, Almanya’da yaşayan Türklerin anadilde eğitim görememelerini “insanlık dışı bir durum” olarak değerlendirdiğini hatırlatan Subaşı, Türkiye’de ise aynı uygulamanın Kürtler üzerinden yürütüldüğüne dikkat çekti. Subaşı, Kürt dili üzerindeki asimilasyon politikasının soykırım olduğunu söyledi. 

 

TEK KÜRT KALANA DEK

 

Bir halkın diline karşı yürütülen düşmanlığın savaş ve ölümden başka bir sonuç getirmeyeceğini dile getiren Subaşı, Kürtler üzerindeki baskılara karşı tek Kürt kalana kadar mücadelelerini sürdürecekleri söyledi. Subaşı, “Bugün bizim okullarımız, üniversitelerimiz olmayabilir, ama evimizde, sokakta Kürtçe konuşabiliriz. Bir Kürt yazar, bir Kürt gazeteci Kürtçe yazabilir. Arkadaşlarımızla, dostlarımızla mesajlaşmalarımız Kürtçe olabilir. Her zaman söylemeye devam edeceğiz, dilimizden vazgeçmiyoruz” şeklinde konuştu.

 

MA / Berfin Karaman - Enes Sezgin