İZMİR - Türkiye, Paris İklim Anlaşması’nı yürürlüğe koyalı 1 yıl olmasına rağmen, anlaşmanın taahhütlerine uymak yerine, karbon yutak alanları olan ormanları yok etti. 

 

Karbon emisyon oranlarını dengelemek ve küresel ısınmayı önlemek için imzalanan Paris İklim Anlaşması, Türkiye’de yürürlüğe gireli 1 yıl oldu. 7 Ekim 2021’de Resmî Gazete’de yayınlanan karar, 10 Kasım 2021’de yürürlüğe girdi. Ancak Türkiye, anlaşmayı onaylayarak verdiği hiçbir taahhüdü yerine getirmemenin yanı sıra karbon yutak alanları olan ormanlara saldırılarını sürdürdü. Ormanlık alanlar enerji, maden ve turizm şirketlerinin talanına açılırken, on binlerce ağaç kesildi. Ormanlık alanların talanının yanı sıra yine havayı kirletici fabrika, termik ve jeotermal santrallerin denetlenmesi yapılmadı. Yeni JES’ler için ihaleler başlatıldı, acele kamulaştırma kararları alındı. Yine son 1 yılda Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından çeşitli projeler de 4 bin 175 "Çevresel etki değerlendirmesi gerekli değildir" kararı verildi.  

 

Temiz Hava Hakkı Platformu’nun “Kara Rapor 2021” raporuna göre, yeterli ölçüm yapılan 175 istasyonun yüzde 97,7’sinde yıllık PM10 ortalaması Dünya Sağlık Örgütü kılavuz sınır değerlerinin üzerindedir. Ayrıca, Türkiye’nin yarısından fazlasında (45 il) hava kirliliği ulusal sınır değerlerini de aşmış durumda. Yine rapora göre, son 5 yıldır termik santrallerin bulunduğu ya da onlara komşu olan Îdır, Mereş, Manisa, Agirî ve Düzce’de hava kirliliği kronikleşmiş halde. Raporda ayrıca Türkiye’de son 10 yılda sıcak hava dalgası sayısı ve süresinde artış olduğu gözlemlendi. Türkiye bu haliyle Paris İklim Anlaşmasının taahhütlerinin çok gerisinde ilerliyor.  

 

ORMANLAR YOK OLUYOR

 

Türkiye Ormancılar Derneği'nin verilerine göre; yalnızca 2017-2021 yılları arasındaki beş yıllık dönemde endüstriyel ve yakacak olmak üzere toplam odun üretiminde yüzde 69,5’luk bir artış yaşandı. Yine Orman Genel Müdürlüğü'nün (OGM) resmi verilerine göre, odun üretimi miktarında 2016’dan sonra ciddi bir artış yaşandığı görülüyor. Buna göre 2005 yılında Türkiye ormanlarından 13,9 milyon metreküp odun üretimi yapılmışken, bu rakam 2021 yılında ise 31,9 milyon metreküpe ulaşmış durumda. Bu rakam bu sene daha da büyümüş durumda. Bu da karbon emisyonunu azaltacak ormanların her geçen gün yok olması anlamına geliyor. 26 Mart 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan ihale duyurusuna göre ülke genelinde 344 alan, maden sahası olarak ihale edilecek. Toplamı 8 bin hektarı bulan 11 alan ise, ormanlık alanda yer alıyor.

 

TALANIN YASASI

 

Bu süreçte yasal yollarla da ormanlıklar talana açıldı. 30 Kasım 2021’de Resmî Gazete’de yayınlanan Orman Kanunu’nun 17’nci maddesinde yapılan değişiklikle orman alanlarında verilen ormancılık dışı kullanım izinleri genişletildi. Yönetmeliğe göre, ormanlık alanlarda “kamu yararı” ve “zaruret” bulunması halinde ulaşım tesislerine, savunma ve güvenlik tesislerine, enerji üretim santralleri, petrol ve doğalgaz boru hatlarına, ruhsata dayalı petrol ve doğalgaz arama ve depolama tesislerine, sağlık tesislerine, eğitim tesisleri ve ceza infaz kurumu tesislerine izin verilebilecek. Sağlık, eğitim, spor, adli hizmet ve ceza infaz kurumu tesisleri için genel bütçe kapsamındaki ilgili kamu idarelerine izin verilebilecek.

 

Ardından 8 Nisan 2022’de kabul edilen “Hazineye Ait Taşınmaz Mallarının Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanım ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile üzerinde yerleşim yeri bulunduğu belirtilen ormanlar, orman statüsünden çıkarılarak satılabilecek.

 

MARMARA BETONO GÖMÜLÜYOR

 

Son 1 yılda yaşanan talanı bölge bölge derledik.

 

Betonlaşmanın en çok yoğunlaştığı Marmara bölgesinin yeşil alanları yok olmaya devam ediyor. Onlardan bazıları şöyle:

 

* Çanakkale’nin Bayramiç ilçesi Kazdağları eteklerinde muhtarlık araçlarıyla köyün cami ve okul tadilatı yapılacak denilerek tonlarca çam ağacı kesildi.

 

* İstanbul’un Maltepe ilçesine bağlı Zümrütevler Mahallesi’ndeki ormanlık alanda yüzlerce ağaç kesildi. Ormanlık alanı Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan 29 yıllığına kiralayan bir şirket çeşitli tesisler yapmak için ağaçları kesti.

 

* İstanbul’da AKP’li Sancaktepe Belediyesi Aydos Ormanı’nda Millet Bahçesi yapmak istiyor. Bunun TOKİ’ye ihale verilirken ormandaki doğal yaşam alanı yok edilmek isteniyor.

 

* Tekirdağ’da AKP’li Marmaraereğlisi ve Kapaklı belediyeleri, 240 dönümlük ormanlık alanda mıcır ocağı ve kırma eleme tesisi inşaatı için ağaç kesimine başladı.

 

* Kocaeli Kandıra ilçesinde 7 dönüm ormanlık arazinin de bulunduğu 20 dönümlük alanda özel bir şirket tarafından konut projesi başlatıldı. Kasım 2021’de başlayan inşaat için binlerce ağaç kesildi.

 

ORMANLAR MADEN VE ENERJİYE TAHSİS EDİLDİ

 

Talanın en çok yoğunlaştığı Ege’de ise neredeyse hiç orman bırakmamak adına kıyım sürüyor.

 

* Kütahya Emet ilçesine bulunan Örencik köyünde de açılmak istenen altın madeni için köy ve civarında Mayıs ayı itibariyle orman şeflikleri, ağaçları damgalamaya başladı. Bölgede yaklaşık 9 bin ağacın damgalandığını tespit edilirken, şirket bu ağaçların 2 bin 560’ını kesecek.

 

* Muğla’nın Yatağan ve Menteşe ilçelerine bağlı Deştin ve Bayır mahallerinde ormanlık alanda bulunan 53 dönümde kurulan çimento fabrikasının yapımı sürüyor. Fabrika daha sonra alandan ham maddede çıkarmak için 7 bin 750 dönümlük alan için ruhsat aldı.

 

* Muğla Bodrum ilçesindeki Cennet Koyu'nda SİT ve koruma alanı içerisinde kalan ve bir kısmı ormanlık olan arazi Özelleştirme İdaresi tarafından Cengiz İnşaat'a satıldı. Şirket burada turizm kompleksi kurmayı planlıyor.

 

* İzmir Karaburun’da Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇKB) statüsünde olan Karaburun Yarımadası’nda, mera alanında bulunan yaklaşık 120 hektarlık saha Mart ayında rüzgâr ve güneş enerjisi yatırımcılarına tahsis edildi.

 

* Manisa Yunusemre ilçesinde ormanlık alanın ortasında bulunan bir parsel Ocak ayında MHP’li Manisa Büyükşehir Belediyesi’nin meclis toplantısında, eko turizm alanına dönüştürüldü.

 

* Manisa Soma ilçesi Kozluören mahallesinde bulunan ve ormanlık alan olan 3 bölge hakkında “acele kamulaştırma” kararı alındı. Kasım ayında Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararnamesine göre karar, Soma Kolin TES elektrik üretim tesisi için verildi.

 

* 19 Ekim’de Resmi Gazete'de yayınlanan ilanla Manisa ve Denizli’de ormanlıkların da bulunduğu 14 bölgede 14 JES kuyusu için süreç başlatıldı. Yine aynı ilanda Denizli’nin Sarayköy ilçesinde açılacak olan 2 JES kuyusu için acele kamulaştırma kararı alındı.

 

KURDİSTAN'DA AĞAÇ KIYIMI

 

Kurdistan’da da ağaç kıyımı hız kesmeden devam ederken, bölge askeri operasyonlardan sonra şirketlerin de talanıyla karşı karşıya.

 

* Şirnex kırsalında bulunan Besta, Cudi, Gabar ve Çiyayê Nimêja (Namaz Dağı) bölgelerinde korucular tarafından “güvenlik” gerekçesiyle yapılan ağaç kıyımı 2 yıldır aralıksız sürüyor. Asker gözetiminde yapılan kıyım nedeniyle şimdiye kadar bölgede birçok ormanlık alan yok edildi. Şubat ayından eylül ayına kadarki 7 aylık sürede ormanlarının yüzde 7'si yok edilirken bölgede kesim sürüyor.

 

* Öte yandan Cudî’nin Deriyê Çirçiro, Çala Nêriyan, Avreşka, Xera Pîno, Duguhka, ve Çalazêrê alanlarında da ağaç kıyımı başlatıldığı öğrenildi. Bu bölgelerde kesilen ağaçların yerine ise kömür ocaklarının açılacağı belirtildi.

 

* Amed’in Licê ve Hezro ilçeleri arasında bulunan alanda Kasım ayı içerisinde binlerce ağaç kesildi. Ağaç kıyımının kimler tarafından gerçekleştirildiği öğrenilemedi.

 

* Meletî Weranşer ilçesinde 2022 Şubat ayında Esan Eczacıbaşı şirketi, 4 köyün ortasında bulunan tamamı ormanlık alanda maden sondajlarına başladı. 26 bin metrekarelik alanda demir, kurşun, altın ve gümüş arayacak olan şirket bunun için 17 Haziran 2021 tarihinden 19 Eylül 2026 tarihine kadar izni aldı.

 

* Xerpet kent merkezinde bulunan Hankendi Kuştepe’de, 2022 Şubat ayında ormanlık alanda polis okulu inşaatına başlandı. İnşaatı için 30 yıllık yüzlerce ağaç katledildi. Polis okulu yapılan ormanın toplam alanı bin 450 dönümden oluşuyor.

 

* Dersim Xozat ilçesinde bağlı 1994 yılında boşaltılan Ali Boğazı ve Yılan Dağı bölgesindeki Şamoşi (Boydaş) ve Zogar (Kurukaymak) köyleri kırsalında ağaçlar “yeniden yeşertme” bahanesiyle 5 aydır kesiliyor. 30 hektarlık alan için verilen ihalenin bir sonraki aşamada 400 hektara kadar ulaşacağı belirtiliyor.

 

KARADENİZ’DE TALAN BÜYÜYOR

 

Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde de son 1 yılda şunlar yaşandı:

 

* Antalya ve Mersin illeri sınırında bulunan eski bir yerleşim olan Kaledran’da özel bir firma tarafından açılmak istenen mermer ocağı için 2022 Ocak ayında yol çalışması başladı. Çalışmalar sırasında yüzlerce yabani zeytin, kızılçam ve sandal ağacı yok edildi. Daha proje başlamadan binlerce ağacın kesildiği bölgede yabani zeytin ağacı ile kızılçam, sandal, harnup ve menengiç gibi maki türleri bulunuyor.

 

* Kastamonu İnebolu ilçesinde Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından taş ocağı açılması 2021 Aralık ayında gündeme geldi. Taş ocağı alanı ormanın içinde kaldığından çalışmaya devam edilebilmesi için yaklaşık 250 dönümlük orman arazisi talan edilecek. Kestane ağaçlarının bolca bulunduğu bölgede kestane balı üretimi de yapılıyor.

 

* Rize İkizdere ilçesinde bulunan Eskencidere Vadisi’nde taş ocağı 2021’in Nisan ayında çalışmalarına başladı. Çaylıkların yanı sıra geniş orman alanlarının bulunduğu bölgede, şimdiye kadar binlerce ağaç kesildi. Rize İdare Mahkemesi yürütmeyi durdurma talepli açılan davayı bilirkişi heyetinin ekosistemi tahrip edeceği yönündeki raporuna karşın reddetti.

 

* Trabzon Maçka ilçesindeki Paparza Yaylasında temmuz ayı içerisinde “gençleştirme ve bakım çalışması” adı altında yüzlerce ağaç kesildi.

 

MA / Tolga Güney