İZMİR - Mereş merkezli depremler sonrasında yıkılan binaların müteahhit ve sahipleri hakkında bir bir tutuklama kararı verilirken, geçmiş depremlerde yüzlerce ikişinin ölümüne neden olan sorumlular ya hiç yargılanmadı ya da göstermelik cezalarla ödüllendirildi.

 

Mereş, Dîlok ve Hatay merkezli meydana gelen depremlerde son resmi açıklamaya göre 43 bin 556 yurttaş yaşamını yitirirken, yüzbinlerce kişi de yaralandı. Depremlerde 600 binden fazla bağımsız bölüm yıkılırken, acil yıkılacak, ağır hasarlı ve orta hasarlı bina sayısı ise yaklaşık 750 bin. Depremler sonrasında yıkılan ya da imara aykırı değişiklik tespit edilen binalarla ilgili başsavcılıklarca resen başlatılan soruşturmalarda 564 sorumlu belirlendi. Bunlardan 160'ı tutuklandı, 175'i hakkında adli kontrole hükmedildi. Ayrıca 71 şüpheli hakkında yakalama kararı, 61 kişi hakkında da gözaltı talimatı verildi.

 

Semsûr Bêhiştî’de (Besni) 123 kişinin yaşamını yitirdiği binaların müteahhidi Şükrü İşitmen, onlarca insanın yaşamını yitirdiği İsias Otel’in sahip ve yöneticileri Ahmet Bozkurt, Efe Bozkurt, Mehmet Fatih Bozkurt; Hatay Antakya'da Rönesans Rezidans’ın müteahhidi Mehmet Yaşar Coşkun, Kule Apartmanı’nın müteahhidi Ömer Cihan, Erdoğan Apartmanı’nın müteahhidi Mustafa Erdoğan Keçecioğlu; Dilok'ta Bahar Apartmanı’nın müteahhidi İbrahim Mustafa Uncuoğlu, Emre Apartmanı’nın müteahhitleri Ali Emre ile Ahmet Yıldız tutuklananların arasında yer alıyor. Ayrıca bu kapsamda Mereş'te tutuklanan AKP Dulkadiroğlu İlçe Başkanı Şahin Avşaroğlu tarafından yapılan 28 kişinin yaşamını yitirdiği Bad-ı Saba Konutları’nın dosyasında imzası bulunan iki denetçi de tutuklananlar arasında.

 

GEÇMİŞ YARGILAMALAR

 

Deprem sonrasında hızla tutuklanan bu kişilerin yargılama süreçleri şimdiden merak konusu olurken, geçmiş depremlerde yaşanan yargılamalar olayın üstünden zaman geçtikçe dosyaların bir bir kapatıldığını gösteriyor. Yaşanan büyük yıkımlar sonrasında tarım arazilerine imar izni veren, kaçak yapıları ruhsat veren, imar afları getiren hiçbir siyasi sorumlu yargılanmazken, müteahhitler ise ya hiç ceza almadı ya da göstermelik cezalarla hayatlarına devam etti. Bu isimler yıllar sonra tekrar inşaat yapmaya başlarken, bir kısmı da iktidar saflarında vekillik ve danışmanlıklar “kaptı.”

 

MÜTEAHHİTLERE AKP ZIRHI

 

1999 yılında Düzce'de yaşanan depremde yıkılan ve 20 kişinin ölümüne neden olan Işık Apartmanı’nın müteahhidi Hamza Cebeci, “birden fazla kişinin ölümüne sebebiyet verme” suçlamasıyla yargılandığı davadan ceza almasına rağmen kısa bir süre tutuklu kaldıktan sonra serbest bırakıldı. Cebeci 2004 yılında AKP’den Üsküdar Belediyesi Meclis Üyesi olarak seçildi, ardından ise Büyükşehir Belediyesi İmar Komisyonu üyesi oldu. 2015’te Darülaceze Başkanlığı'na atanan Cebeci, 2020 yılında çıkan kararname ile Cumhurbaşkanı Danışmanı olarak atandı. Cebeci'nin ortağı ve aynı davadan yargılanan Fahri Çakır ise 2003’te AKP’den Düzce milletvekili seçilerek yargılamalardan muaf oldu.

 

SORUMLULARA CEZA ERTELEMESİ

 

17 Ağustos 1999'da Kocaeli Gölcük ilçesini vuran 7.4'lük depremde 17 bin 408 kişi hayatını kaybetti. Depremde 112 bin 724’ü yıkık ve ağır hasarlı olmak üzere toplam 376 bin 479 konut ve işyerinde hasar tespit edildi. Yıkılan binalarla ilgili açılan 2 bin 100 davanın bin 800'ü yasal boşluklar nedeniyle düşerken, geriye kalan 300 davanın sadece 110'u ceza ile sonuçlandı. Bu cezaların çoğu da ertelenirken, geriye kalan davalar ise 16 Şubat 2007’de olayın üstünden yedi buçuk yıl geçtikten sonra zaman aşımına uğrayarak düştü. Bu davalardan 98 kişinin yaşamını yitirdiği Yalova Ceylankent Sitesi yargılamasında 2 sanığa; 316 kişinin yaşamını yitirdiği Yalova Yüksel Sitesi yargılamasında 5 sanığa; 58 kişinin yaşamını yitirdiği Kocaeli Ubay Apartmanı yargılamasında 1 kişiye verilen cezalar ertelendi. Yine deprem sonrasında 170 kamu görevlisine de “görevi ihmal” suçlamasıyla dava açılırken, bazı kamu görevlileri görevden uzaklaştırıldı, bazı davalar da zaman aşımı nedeniyle düştü.

 

TAHLİYE EDİLDİ, TEKRAR MÜTEAHHİT OLDU

 

Bu davalarda ceza aldığı bilinen tek isim müteahhit Veli Göçer olurken, 18 yıl 9 ay hapis cezası olan Göçer, cezaevinde sadece 7 buçuk yıl kaldı. 2011'de tahliye olan Geçer, 2018’de yeni bir müteahhitlik firması kurarak yeniden inşaat yapmaya başladı. Eski Adı Veli Göçer Arsa Ofisi Kolektif Şirketi Veli Göçer-Can Göçer Ortaklığı olan şirket, sekiz ay önce Veli Göçer Arsa Ofisi Veli Göçer Alemdar Coşkun Kolektif Şirketi adını aldı. Depremin ardından Veli Göçer'in oğlu Can Göçer ve ortağı Zafer Coşkun yakalanamadığı için haklarındaki dava zaman aşımından düştü.

 

85 KİŞİ İÇİN 1 BUÇUK YIL YATTI

 

1 Mayıs 2003’te Çewlîg’te meydana gelen ve 177 kişinin öldüğü depremde ise yargılamalar yine aynı sonuçla bitti. Depremde en fazla can kaybının yaşandığı Çeltiksuyu Pansiyonlu İlköğretim Okulu’nda koğuş bloku çökmesi sonucu 1’i öğretmen 84’ü öğrenci 85 kişi hayatını kaybetti. “Taksirle ölüme neden olmak” suçundan okulu yapan müteahhit Şeref Bozkuş’a 3 buçuk, kontrol mühendisi Şadiye Topçu ve mühendis İsmet Elhakan’a da 2 buçuk yıl hapis cezası verildi. Davada yargılanan altı sanık da beraat etti. Yargıtay, yerel mahkemenin verdiği cezaları onadı. Karın onanmasından sonra Bozkuş 1.5, Elhakan ise 1 yıl cezaevinde kalarak tahliye oldu.

 

WAN DEPREMİNDE DE CEZASIZLIK

 

23 Ekim 2011’de 7.2 büyüklüğündeki Wan-Erciş merkezli ve 9 Kasım 2011’de Wan-Edremit merkezli depremlerde ise toplamda 604 yurttaş hayatını kaybederken, 4 bin 152 kişi de yaralandı. Depremde 24 kişinin hayatını kaybettiği Bayram Oteli’nin sahibi Tevfik Bayram'a “Bilinçli taksirle birden fazla kişinin ölümüne sebebiyet vermek” suçundan önce 11 yıl 1 ay 10 gün hapis cezası verildi. Yargıtay'ın bozduğu davada tekrar yargılanan Bayram, bu kez 15 yıl 6 ay 20 gün hapis cezası aldı. 4 yıl cezaevinde kalan Bayram, 2016’da çıkartılan bir Kanun Hükmündeki Kararname sonrası tahliye edildi. Aynı davada yargılanması istenen kamu görevlilerinin ise soruşturulmasına izin verilmedi. Konutları yıkılan ev sahiplerinin açtıkları davalarda ise, Van Büyükşehir Belediyesi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile AFAD, sonuçlanan 100 dosya için 5 milyon liralık tazminata mahkum edildi.

 

HAPİS CEZALARI PARAYA ÇEVRİLDİ

 

Ruhsatta 4 kat görülmesine rağmen 6 kat olarak inşa edilen ve yine ikinci depremde yıkılan Aslan Oteli’nin ortakları Ahmet ve Mahmut Arslan ise 4 yıl sonra sonuçlanan yargılamada 11 yıl 1 ay 10'ar gün hapis cezası aldı. Aynı depremde 39 kişinin hayatını kaybettiği Sevgi Apartmanı davasında ise binanın müteahhidi Salih Ölmez ile İnşaat Mühendisi Murat Kazancı hakkında beraat kararı verildi. Erciş’te 45 kişinin hayatını kaybettiği 7 katlı Dağ Apartmanı davasında ise müteahhitler İrfan Dağ, Celal Yıldız ve inşaat mühendisi Murat Kazancı hakkında 10’ar yıl hapis cezası verildi. Mahkeme aynı kararda sanıkların cezalarını 8 yıl 4 aya indirdi, daha sonra cezayı 3 bin 40 günü, günlüğü 20 TL’den para cezasına çevirdi. Böylece sanıklar, toplamda 60 bin 800 TL adli para cezası ile cezalandırıldı. 20 kişinin hayatını kaybettiği Safa apartmanının sahibi Nezir Baş ise 6 yıl 3 ay hapse mahkum edildi. Fakat Baş’a verilen ceza, sanığın kişiliği, taksire dayanan kusuru, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlık, sosyal ve ekonomik durumu gözetilerek 227 bin 500 lira adli para cezasına dönüştürüldü.

 

İZMİR DEPREMİ

 

30 Ekim 2020'de İzmir’de meydana gelen 6.6’lık depremde ise 117 yurttaş ölürken, 17 bina çöktü. Bu yıkıma ilişkin başlatılan yargılamaların bir kısmı sonuçlanırken, bir kısmı ise devam ediyor. Bayraklı ilçesindeki Yağcıoğlu Apartmanı yargılamasında müteahhit Şerafettin Ağar ile fenni mesulü Orhan Ayber hakkında “bilinçli taksirle birden fazla kişinin ölümüne ve yaralanmasına neden olmak” suçundan 12 yıl 6’şar ay hapis cezası verildi. Yine Bayraklı'da 15 kişinin yaşamını yitirdiği Doğanlar Apartmanı davasında mahkeme heyeti, müteahhit Çetin Doğan’a 18 yıl, statik-betonarme proje müellifi Mehmet Sedat Boyacı’ya 12 yıl, sürveyan Gündüz Uysal’a 4 yıl 5 ay 10 gün hapis cezası verdi.

 

30 KİŞİ ÖLDÜ, TUTUKLU SANIK YOK

 

Bayraklı ilçesinde yıkılan ve 11 kişinin hayatını kaybettiği, Yılmaz Erbek Apartmanı yargılaması sonucunda binanın müteahhitti Mustafa Yılmaz 15 yıl hapis cezası alırken, inşaat mühendisi Ali Özsoy’a 10 yıl, yapı denetim şirketi yetkilileri Binay Bükey ve Eşref Pervis Toğulga ile fenni mesul Nurettin Bozdoğan’a ayrı ayrı 7 yıl 6 ay hapis cezaları verildi. Aynı davada yargılanan 6 kişi ise beraat etti. İlçede yıkılan ve 30 kişinin yaşamını yitirdiği Emrah Apartmanı davası ise devam ederken, dosyadan tutuklu sanık bulunmuyor. Soruşturma kapsamında binanın müteahhidi Hayati Uzun, statik-betonarme proje müellifi ve fenni mesulü Turgay Akkoçlu ve sürveyanı Hüseyin Bilgin Sert gözaltına alınırken sadece Turgay Akkoçlu tutuklandı. Fakat Akkoçlu'da davanın 3'üncü duruşmasında tahliye edildi.

 

YARGILAMALAR DEVAM EDİYOR

 

Bayraklı'da 36 kişinin yaşamını yitirdiği Rıza Bey Apartmanı davası devam ederken, bu da kamu görevlilerinin yargılandığı tek dava olma özelliğini taşıyor. 4’ü tutuklu 15 kişinin yargılandığı davada eski Bornova Belediyesi İmar Müdürü ve Bayraklı Belediyesi Fen İşleri Müdür Vekili de yargılananlar arasında. Depremde yıkılan ve 10 kişinin yaralandığı Cumhuriyet Sitesi C Blok ile ilgili de dava da devam eden dosyalar arasında. Aralarında fenni mesullerin de bulunduğu ve tutuksuz yargılanan 3 sanık hakkında “bilinçli taksirle birden fazla kişinin yaralanmasına neden olma” suçlamasıyla 8 aydan 4,5 yıla kadar hapisle cezalandırılması talep ediliyor.

 

BELEDİYE GÖREVLİLERİ YARGILANIYOR

 

Bayraklı ilçesindeki Barış Sitesi’nin B, C ve D blokların alt katlarının çökmesi sonucu ise 11 kişi hayatını kaybederken, binanın müteahhidi, fenni mesulü ve diğer şüpheliler hakkında soruşturma başlatıldı, ancak faillerin belirlenememesi ya da şüphelinin hayatta olmaması gibi nedenlerle dava açılamadı. Belediye çalışanları hakkında açılan dava ise devam ederken aralarında ruhsatın düzenlenmesinde memur olan A.İ., inşaat mühendisi F.Z., mimar statüsünde şube şefi F.P.U.’da dahil 6 sanık hakkında “görevi kötüye kullanma” suçundan ayrı ayrı 6 aydan 2 yıla kadar cezalandırılmaları talep edildi. Yargılamanın devam ettiği dosyada tutuklu sanık bulunmuyor.

 

MA / Tolga Güney