ANKARA - Türkiye’de pek çok dil ve kültürün olduğunu ancak Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bütçesinde dillerin yaşatılması için tek bir kuruşun ile ayrılmadığını belirtip tepki gösteren DEM Partili Yılmaz Hun, diller ve kültürlerin yaşatılması için belediyelerin yaptığı çalışmaların ise engellediğini söyledi.

 

Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) Milletvekilleri, Meclis Genel Kurulu’nda görüşmeleri süren Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı ve bağlı kurumların bütçelerine dair konuştu.

 

Görüşmelerde söz alan İzmir Milletvekili Burcugül Çubuk, Türkiye’de var olan cezaevlerine işaret etti. Burcugul Çubuk, cezaevlerinin cumhuriyetin kuruluşundan beri egemen sınıfların siyasal baskı aygıtı olarak işlevsel kılındığını ifade etti. Cezaevinin bir politika olduğunu ve bu politikayı hukukun belirlemediğini, sermaye ve iktidarın ihtiyaçlarına göre belirlendiğini belirten Burcugül Çubuk, “Özellikle de devrimci güçleri, muhalif toplumsal kesimleri ve işçi sınıfının örgütlü unsurlarını teslim alma amacıyla kullanılmıştır. Türkiyeli devrimciler çok iyi bilir ki hapishaneler yalnızca ceza infaz kurumları değildir, düzenin sınıfsal karakterinin en çıplak şekilde sergileyen mekânlardır” dedi.

 

‘İŞKENCE TİPLERİDİR’

 

F, S ve Y Tiplerine dikkat çeken Burcugul Çubuk, “Bu cezaevlerinin inşasıyla daha derin bir tecrit konseptine dönüştürülmüştür. Bu yeni hapishaneler, mimarisi, konumu, günlük hareket alanını kısıtlayan düzeni ve insanın toplumsal bir varlık olmaktan koparan yapısıyla açık bir tecrit teknolojisi olarak tasarlanmıştır. Havalandırma hakkının günde bir, bir buçuk saatle sınırlandırıldığı, hücrelerin tel ızgaralarla kapatıldığı, güneşin ve havanın girmediği, iletişimin en aza indirildiği bu mekânlar halk tarafından haklı olarak ‘kuyu tipi’ olarak tanımlanmıştır. Kapitalist devlet aklı, toplumsal muhalefeti bastırmak için mekân mühendisliğini bir işkence biçimine dönüştürmüştür kuyu tipleriyle. Bugün bu kuyu tipi yapılara sevk edilen devrimci tutsaklar ağır izolasyon koşullarında tutulmakta, tecrit altında yaşamaya zorlanmaktadır” diye konuştu.

 

‘MÜCADELE ETMEYE DEVAM EDECEĞİZ’

 

Haklarının ihlal edilmesi nedeniyle tutsakların açlık grevlerine girdiğini paylaşan ve pek çok tutsağın ismini de aktaran Burcugül Çubuk, “Kuyu tipi hapishaneler, sadece bugünün devrimcilerini hedef almıyor, aynı zamanda toplumun örgütlü bir geleceğe yürüme ihtimalini tasfiye etmek isteyen sermaye düzeninin stratejik saldırı aygıtı. Tecrit yalnızca bir hapishane politikası değil, kapitalist iktidarın toplumu atomize etme, kolektif iradeyi kırma ve devrimci fikri geriletme hamlesi. Bu nedenle kuyu tipi hapishanelere karşı mücadele sınıf mücadelesinin bir parçasıdır. Bizler proletarya sosyalistleri, varlığıyla sindirilmek istendiğimiz kuyu tiplerine karşı mücadele etmeye, infaz rejiminizin işkence olduğunu söylemeye devam edeceğiz” diye kaydetti.

 

‘CUMHURİYET POLİTİKASIDIR’

 

Söz alan Mêrdîn Milletvekili George Aslan ise tarihi yapılara işaret etti. Aslan, bakanlığın yasaların gereği olarak bu tarihi yapıları inanca ve ırka göre ayırmadan bakımını yapması gerektiğini dile getirdi. Tarihi yapıların korunması, restore edilmesi ve kamuya kazandırılması gerektiğini belirten Aslan, bakanlığın bunu yapmadığını dile getirdi. Aslan, “ ‘Bizden olan.’ ve ‘Bizden olmayan.’ şeklinde ayrımcı bir yaklaşım söz konusudur. Bu yaklaşım sadece ihmalin bir sonucu değil, bilinçli ve sistematik bir politikadır. Cumhuriyet tarihi boyunca kültür politikası tekçi ve dışlayıcı bir anlayışla yönetildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı da bu politikanın uygulayıcı kurumlarından oldu. Bakanlık ülke genelinde tarihî yapılar konusunda çalışmalar yapmıştır ancak bu çalışmalarda bazı kesimler ihmal edilmektedir” dedi.

 

‘HAKLAR KAĞIT ÜZERİNDE KALDI’

 

Aslan, “Beklentimiz cami, kilise, cemevi ve sinagog ayırt edilmeksizin tüm ibadet yerlerine, ülkenin bütün tarihî yapılarına sahip çıkması ve bunları korumasıdır. Türkiye'de hâlihazırda 167 azınlık vakfı bulunmaktadır; bunlardan 77'si Rum, 54'ü Ermeni, 19'u Musevi, 10'u Süryani, 3'ü Keldani, 2'si Bulgar, 1'i Gürcü ve 1'i de Marunilere aittir. Osmanlı döneminden günümüze kadar varlığını sürdüren bu vakıflar Türkiye'deki Hıristiyan ve Yahudi toplumlarının dil, din, eğitim, sağlık ve sosyal dayanışma kurumlarını koruyan yapılardır. Lozan Anlaşması'nın 37'den 45'e kadar olan maddeleri gereğince Türkiye'de Ermeni, Rum ve Süryaniler azınlık statüsünde kabul edilmiş, onların dini, eğitim, kültürel ve mülkiyet hakları güvence altına alınmıştır. Aradan yaklaşık yüz yıl geçti, buna rağmen söz konusu hakların önemli kısmı kâğıt üzerinde kalmıştır, azınlık vakıflarının mülkiyet hakları ise fiilen sınırlandırılmıştır. Çeşitli yasal düzenlemeler ve idari kararlarla vakıfların taşınmazlarına yönelik kamulaştırma, el koyma ve tapu iptali gibi işlemler hem ekonomik kayba yol açmış hem de azınlık toplumları üzerinde bir baskı aracı olarak kullanılmıştır” diye kaydetti.

 

‘DİL YOK OLURSA HAFIZA YOK OLUR’

 

Söz alan Îdir Milletvekili Yılmaz Hun, Türkiye’de pek çok dil ve kültürün yaşadığını ancak bu dil ve kültürlere ayrılan payın sembolik kaldığını dile getirdi. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bütçesinin yüzde doksanının Ankara, Ege ve Akdeniz hattındaki bölgelere kaydırıldığını dile getiren Hun, “Kültür, sanat fonlarından bölge illerine düşen pay yalnızca yüzde 5 civarında kalmaktadır ama biz biliyoruz ki bu ülkenin kültürü birkaç şehirden ya da bölgeden ibaret değildir. Botan'dan Ege'ye, Dersim'den Yeşilırmak havzasına kadar her halkın, her inancın söz hakkı olmalıdır ama bu bütçe çoğunluğumuzun sesini, çocukluğumuzun sesini, ninnilerimizin dilini, sokaklarımızın hafızasını yok saymaktadır. Bir dil kaybolduğunda o halkın hafızası yok oluyor, kayboluyor; bu ülke dillerin mezarlığına dönüşmek üzere. Kapadokya Rumcası yok oldu, Ubıhça yok oldu; Batı Süryanice, Keldanice, Batı Ermenicesi, Lazca, Çerkezce, Abhazca, Hemşince, Süryanice ölüm kalım mücadelesi veriyor” ifadelerini kullandı.

 

‘TEK BİR KURUŞ AYRILMADI’

 

Hun, bütçede dillerin yaşatılması için tek bir kuruşun bile ayrılmadığını söyleyerek, tepki gösterdi. Hun, “Tek bir program, tek bir fon, tek bir yerel destek yok; belediyelerin yaptıkları da engelleniyor. Bakanlığınızca, kaybolan diller ve kaybolmaya yüz tutmuş diller için çalışma neden yürütülmemektedir, bunu öğrenmek istiyoruz. Devlet ‘millî kültür’ derken aslında bir zaman aşımı gibi bazı kültürlerin sessizce yok olmasını izliyor. Bu, tarihsel bir sorumluluktur, bu, kültürel bir kıyımdır, bu, halkların belleğini silmektir. Türkiye'de bazı kültürlerin yok sayılması sessizce beklenirken Kürtçenin yok olması, konuşulmaması için âdeta bir çaba gösteriliyor. Bu senenin ocak ayında Diyarbakır'daki Kürt Edebiyatçılar Derneğine baskın düzenlendi, 150 kitap, 1.500 gazete nüshasına el konuldu. Kürt yazarlar, Kürtçe eğitim materyali olan Hînker yani öğreten kitabı nedeniyle gözaltına alındılar” diye konuştu.

 

‘TEMEL BİR HAKTIR’

 

Bakanlığın başvurulara rağmen Kürtçe kitap alımı yapmadığını dile getiren Hun, “Bir tek Kürtçe kitabın bile alımının yapılmaması münferit bir karar değil açık politik bir tercihtir. Bu ülkenin milyonlarca Kürt vatandaşı vardır. Kütüphaneler kamuya aittir, hepimize, her dile, her kimliğe aittir ama Bakanlık yıllardır Kürtçe kitapları yok sayıyor, yayınevlerimiz onlarca Kürtçe eser bastığı hâlde tek bir olumlu dönüş olmamışsa bu sadece teknik bir aksaklık, arıza değildir, Kürtçenin kamusal alandan sistematik biçimde dışlanmasıdır. Bu anlayış, bu ülkenin kültürel mirasını zenginleştirmek bir yana, aksine daraltmaktadır. Ana dillerin yaşatılması kültürel bir lütuf değil temel bir haktır. Ülkenin tüm dillerinin; Türkçenin, Kürtçenin, Lazcanın, Ermenicenin Süryanicenin eşit ve özgürce yaşatılması gerekmektedir. Bakanlığınızın kütüphaneleri tek dile indirgeme tutumu Anayasa'nın eşitlik ilkesini hiçe saymaktadır. Kürtçeye dönük bu ayrımcı politikaya, uygulamaya son verin, kütüphaneleri çeşitliliğe açın” dedi.

 

YASAKLARA TEPKİ GÖSTERDİ

 

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bütçesine ve sunumuna tepki gösteren İstanbul Milletvekili Özgül Saki, iktidarın sanat alanının ideolojik baskı aygıtı getirdiği ve bunu perdelemek için ise övgülü sunumlara başvurduğunu kaydetti. Özgül Saki, “Valilik yasakları, festival iptalleri, RTÜK cezaları, ricayla gelen, telefonlarla iptal edilen oyunlar, Sayıştay raporlarına yansıyan sayısız usulsüzlükler. Peki, bunların odaklandığı en temel kurum hangisi? Devlet Tiyatroları. Peki, Devlet Tiyatrolarının başında kim var? Sansürü pervasızca savunan, cinsiyetçi, yandaşlıkta sınır tanımayan bir genel müdür; Tamer Karadağlı. Kürtçe tiyatro yapan Nupelda Tiyatro Topluluğunun Van Devlet Tiyatrosu sahnesine ilişkin başvuruları reddediliyor. Batman'dan İstanbul'a kadar Şano Ar'ın Kürtçe oyunu defalarca kamu güvenliği nedeniyle engelleniyor” diyerek, tepki gösterdi.

 

Özgül Saki, sözlerini şöyle sürdürdü: “Sahnelerde Kürtçe, Ermenice, Arapça, Süryanice, Roman dilleri; kadınlar, işçiler LGBTİ+'ların hikâyesi görünmüyorsa orada baskı vardır, orada tekçilik vardır ve bu baskıcı ortam kültür emekçilerinin çalışma koşullarıyla birleşince tablo çok daha ağırlaşıyor. Güvencesiz sözleşmeler, mobbing iddiaları, geçim sıkıntısı, kadrolaşma, usulsüz harcamalar gibi korkunç boyutlara ulaşmış. Bu bütçe, ana dilde tiyatroyu, bağımsız sahneleri, özgür sinemayı desteklemiyor, kültür kurumlarını sanatçıların ve yerel toplulukların katılımına açmıyor. Bizim perspektifimiz nettir; kültür, iktidarın propaganda aygıtı değil halkların kendi seslerini, dillerini, acılarını, hayallerini özgürce ifade ettikleri bir alandır.”

 

'EN YOKSUL KENTLER KÜRDİSTAN'DA'

 

Söz alan Wan Milletvekili Zülküf Uçar ise yayınlanan yoksulluk haritalarına işaret ederek, Kürdistan kentlerinin en yoksul kentlerin başında geldiğini söyledi. Uçar, “TÜİK ne diyor? Bakın, manipülasyon görevi yürüten TÜİK'ten söz ediyoruz. Türkiye'de işsizlik oranının en yüksek olduğu şehir Hakkâri, sonra Van, ardından Ağrı geliyor, Muş geliyor, Amed geliyor. Şimdi, böyle bir gerçeklik var önümüzde ama bu gerçekliğe rağmen bu Mecliste gelişmişlik oranları noktasında Van, Hakkâri örnek gösteriliyor. Peki, bu yoksulluk haritasının arka perdesinde ne var biliyor musunuz Sayın Bakan? Bu yoksulluk haritasının arka perdesinde orada nefes alamayan, orada iş bulamayan, orada çalışma noktasında herhangi bir geçimi olamayan gençler Batı'ya gelip inşaatlarda çalışmak zorunda kalıyor” diye kaydetti.

 

'9 YAŞA KADAR DÜŞTÜ'

 

Kürt gençlerinin inşaatlarda yaşamını yitirdiğini ve bunun bir utanç olduğunu belirten Uçar, Kürt kentlerinde yoğun bir şekilde kullanılan uyuşturucuya da işaret etti. Uçar, “Van uyuşturucuda büyük bir metropol kenti hâline getirildi. Uyuşturucu kullanım yaşı 9 yaşına kadar düşürüldü, düşürüldü diyorum çünkü bu bilinçli ve sistematik bir politikanın sonucuydu. Bakın, daha geçen günlerde bir kamu görevlisi, bir polis memuru aracında uyuşturucuyla yakalandı. Gençlik ve Spor Bakanı olarak acaba o soruşturmaya müdahil oldunuz mu Sayın Bakan? Bu kamu görevlisinin yapmış olduğu, taşıdığı uyuşturucudan kaynaklı başlatılan soruşturmaya müdahil oldunuz mu? Elbette devlete de görevler düşüyor, devlet bu noktada ciddi tedbir ve önlemleri almak zorunda ama bu anlamda faaliyet yürüten, görev yürüten ya da bu anlamda uyuşturucuya karşı mücadele yürütenlere de engel olmamalı” diye konuştu.

 

Cengiz Çiçek, RTÜK’e tepki göstererek, “Sistemin temel sorunu, hak ve özgürlükler alanı, ilkeler temelinde, barış ilkesi temelinde, demokratik toplum ilkesi temelinde açılması gerekirken herkesin birbirine benzediği bir siyasal iklim topluma dayatılıyor, bir medya dili topluma dayatılıyor. Dil dedik, bu sürecin başından beri parti olarak dilde özen ilkesini savunduk -hatalarımız var mıdır? Hepimizin var- iyi kötü süreci buraya getirdik ve hâlâ yapmamız gereken çok şey var ama görmekteyiz ki sadece siyaset kurumunda değil, basın alanında da fazla reyting alma kaygısı bazen süreci sabote eden bir sürü tartışmalara da malzeme sunuyor. İktidara yakın medya diyor ki: ‘Bu muhalefetin komplosudur.’ Muhalefeti yakın medya diyor ki: ‘Bu süreç iktidarın projesidir.’ Ne iktidarın projesidir ne muhalefetin komplosudur bu süreç. Biz 2'nci yüzyılında cumhuriyeti demokratikleştirmek için tarihsel bir süreç açtık ve herkes bu ilke etrafında gerçekten görevini oynamalı diye düşünmekteyiz. 

 

‘MUHATABI İLE GÖRÜŞÜN’ 

 

Herkesin ezberini bozması gerektiğini belirten Çiçek, “Her defasında şunu söyledik: Kimse kimsenin arzularının nesnesi değil, kimse kimseye göre tariflenmemeli, bana göre siz yoksunuz, size göre ben yokum, hakikate göre biz varız, gerçeğe göre biz varız. Gerçeğin dilini ve hakikatin dilini buradan oluşturmak zorundayız, ilişkilerimizi de buradan kurmak zorundayız. Bakın, güncel tartışmalar, herkes diyor ki: ‘SDG silah bırakacak mı, Öcalan'ın çağrısı Suriye'yi kapsıyor mu?’ Gidin muhataplarıyla görüşün, gidin muhataplarına bu soruları sorun ve deyin ki gerçekten işin aslı nedir?” diye kaydetti. 

 

‘HAKLI OLANDAN KORKMAYIN’ 

 

Çiçek, sözlerini şöyle  sürdürdü: “Bakın, bugün Yeni Yaşam'da bir röportaj -tavsiye ediyorum- orada Baas rejiminin zindanlarında üç yıl kalan iki tutsak, devrimci tutsak şunu söylüyor: ‘Bazı Arap tutuklular Rojava için 'Kürtlerin hapishanesinde bile hayat Şam'dakinden daha iyi.' diyorlardı. Rojava'ya düşmanlık etmiş olanlar dahi Rojava'daki yaşam ve sistem hakkında kötü konuşamıyorlardı.’ Yani son sözümüz, bu sistem ya sonsuz biat üretir ya da sonsuz itiraz. Sonsuz itirazın sahipleri olarak diyoruz ki: Düşünceden, fikirden haklı olandan korkmayın; hırsızlıktan, yolsuzluktan ve çürümüşlükten korkun.”